Nova otkrića na arheološkom lokalitetu „Hajdučka česma“ u Brestovačkoj banji

Arheološka istraživanja u okviru projekta „Bronzano doba u severoistočnoj Srbiji – metalurgija, naselja i nekropole“, dovela su do novih otkrića na jednoj od najvećih nekropola iz praistorije u Srbiji, lokalitetu „Hajdučka česma“ u Brestovačkoj banji kod Bora. Projekat se, zahvaljujući sredstvima lokalne samouprave u Boru i Ministarstva kulture Republike Srbije, nastavlja i u narednih pet godina, a očekuje se još značajnih otkrića koja će promeniti dinamiku bronzanog doba na centralnom Balkanu.

BOR, BRESTOVAČKA BANJA – Istraživanja na arheološkom lokalitetu „Hajdučka česma“, gde od 2017. godine radi tim arheologa sa Instituta za orijentalnu evropsku arheologiju u Beču, beogradskog Arheološkog instituta i Muzeja rudarstva i metalurgije Bor, nastavljaju se i u narednih pet godina. Zahvaljujući dobroj saradnji i predanom radu, došlo se do novih značajnih otkrića.

 „Plod saradnje borskog muzeja sa beogradskim Arheološkim institutom odnosi se na brojne terenske prospekcije i arheološka istraživanja. U ovom projektu, konkretno, sproveli smo nekoliko istraživanja, na tri lokacije, „Hajdučka česma“ je jedna od njih, zatim lokalitet „Trnjane“ i lokalitet „Čokanjica“. Rezultati istraživanja su prezentovani 2020. godine, a nakon toga proširili smo saradnju od ove na narednih pet godina, tako da će nova istraživanja tek uslediti“, kaže Igor Jovanović, arheolog u Muzeju rudarstva i metalurgije Bor.

„Pored naselja gde smo našli tragove prerade bakra, imali smo veliku sreću da pronađemo i groblja te populacije koja je prerađivala bakar. To je jedna od nekropola gde imamo fascinantne grobne strukture gde otkrivamo da je tada primenjivano spaljivanje pokojnika, stavljanje u urne i polaganje u ove kružne kamene konstrukcije. Značajan podatak je da iako su se bavili proizvodnjom tog vrednog metala, u grobovima ne pronalazimo  nikakve tragove bogatstva, osim urne i pepela nema ničeg drugog, te ne možemo doći do zaključaka o socijalno hierarhiji tog društva“, kaže dr Mario Gavranović iz Instituta za orijentalnu i evropsku arheologiju Austrijske akademije nauka

Rezultati u prvoj fazi istraživanja su prezentovani na mnogim međunarodnim konferencijama i u stručnim časopisima, a naišli su na veliki odjek u naučnoj zajednici.

„Bakar je u to doba prerađivan na svega nekoliko lokacija u Evropi, a jedna od njih je Bor. Radiokarbonska datiranja su pokazala da su i groblja i naselja nešto starija nego što se to ranije pretpostavljalo, pa je i čitava dinamika tog bronzanog doba na centralnom Balkanu, na osnovu ovih naših rezultata, sada drugačija“, kaže dr Gavranović.

„Saradnja između Arheološkog instituta u Beogradu i borskog muzeja počela je još šezdesetih godina kada je došlo do otkkića najstarijeg rudnika bakra na Rudnoj Glavi kod Majdanpeka, a nastavila se tokom osamdesetih godina istraživanjima u selu Trnjane, a 2010. godine počeli smo novu saradnju, prevenstveno zahvaljujući sredstvima Opštine Bor i Ministarstva kulture Republike Srbije, nastavili smo istraživanja na lokalitetu „Hajdučka česma“ koji su započela 1992. godine“, napominje Aleksandar Kapuran, naučni savetnik Arheološkog instituta u Beogradu.

Podsetićemo, na lokalitetu „Hajdučka česma” do sada je otkriveno 14 grobova iz perioda od pre 3.500 godina, a procenjuje se da ih ovde ima blizu 100.